Sa pravnog gledišta, status forenzičke psihijatrije traži da vještak posjeduje kvalifikacije koje su potrebne da se prihvati u status vještaka, kao i evidencija metoda i procedura koje vještak primjenjuje. Uloga psihijatra koja se odnosi na zakonske norme promijenila se značajno posljednjih godina. Pravni okvir daje osnovu za definisanje legalnih standarda sa širokom interpretacijom, a forenzička psihijatrija nosi odgovornost za primjenu validnih metoda u procjeni duševnog stanja. Međutim, ne očekuje se da pravni standardi uspostave postojeće naučne standarde i teoretske postavke u forenzičkoj psihijatriji.
Forenzička psihijatrija je subspecijalnost psihijatrije u kojoj je naučno i kliničko iskustvo primjenjeno u pravnom sadržaju, uključujući civilne, krivične, korekcione, regulatorne i pravne sadržaje.
Finalna komponenta u forenzičkoj psihijatriji je adekvatno tumačenje legalnih normi, stručni odgovor vještaka na zahtjeve suda koji se odnose na predmet vještačenja i svijest o svojoj ulozi u sudskom postupku. Forenzička ekspertiza ima veće zahtjeve od onih koji se traže u uobičajenoj kliničkoj praksi, i prvenstveno se tiče rigorozne primjene forenzičkih i etičkih principa kod donošenja odluke u vještačenju.
Forenzička psihijatrijska praksa se nalazi između prava i psihijatrije, pri čemu svaka od njih razvija svoje institucije, politiku, procedure, vrijednosti i rječnike. Praksa u forenzičkoj psihijatriji uključuje komplikacije, konfilikte, nerazumjevanja, a nekada i zloupotrebe. Psihijatar se u forenzičkom radu poziva da balansira izvršavanje svojih obaveza u forenzičkoj psihijatiji i u društvu.
Psihijatrijska funkcija kao ekspertska u sudskom postupku iziskuje poštovanje principa poštenja i objketivnosti. Psihijatri treba da se drže ovih principa kada provode procjenu, primjenjuju kliničke podatke na pravne kriterijume i kada iskazuju svoje mišljenje (American Academy of Psychiatry and Law).
Vještačenje nematerijalne štete
Sudska praksa je ustanovila vidove neimovinske štete prouzrokovane povredama za koje se može vršiti novčana naknada, a koje se u najvećoj mjeri sastoje od neprijatnih trpljenja, tegoba koje su posljedica poremećenog funkcionisanja organizma.
Nematerijalna šteta se pojavljuje u tri vrste poremećaja: fizička bol, duševna bol (žalost, tuga, potištenost i dr) i strah. Fizička, duševna bol i strah mogu nastati usljed somatske povrede u uzročnoj povezanosti (npr. teška tjelesna povreda uzrokuje fizičku bol, duševnu bol i strah), ali duševna bol i strah mogu nastati i bez tjelesne povrede. Isto tako pretrpljena trauma dovodi do funkcionalnog deficita i hendikepa, što spada u kategoriju umanjenja životnih aktivnosti koje se procjenjuju u odnosu na zdravu osobu iste dobi. Značenje fizičke i duševne boli i straha, kao i umanjenja životnih aktivnosti je u tome što se oni smatraju takvom nematerijalnom štetom za koju se „povrijeđenom priznaje građansko pravo na satisfakciju u obliku plaćanja neke svote novca“. Kao razlog za tu satisfakciju navodi se da povrijeđeni može sebi novcem pribaviti zadovoljstva i radosti čime se potiskuju, otklanjaju ili barem ublažuju prouzrokovani neugodni osjećaji. Ne predstavlja svaki bol, odnosno strah, štetu koja za sobom povlači novčanu satisfakciju. U dosuđivanju i odmjeravanju toga zakon ističe jačinu emocionalnog poremećaja i njegovo trajanje.
Zbog toga se naknada na ime neimovinske štete može dosuditi samo ako se povreda manifestovala u jednom od vidova te štete i u okolnostima da jačina trajanja fizičkih i duševnih bolova i straha, i druge okolnosti opravdavaju da bi se kod oštećenog uspostavila narušena psihička ravnoteža. Potrebno je imati u vidu uzročnu vezu (kauzalni neksus) između štetne radnje i štete, pri čemu šteta nastaje kao posljedica preduzete radnje. Kriterijume za određivanje postojanja uzročne veze između štetne radnje i ostvarene prakse izgrađuje pravna teorija i praksa. U našem pravu je prihvaćena tzv. teorija adekvatne uzročnosti, pri kojoj se samo uzima u obzir ona uzročnost koja je pravno relevantna i koja po redovnom toku stvari prouzrokuje takvu posljedicu. U praksi medicinskog vještačenja vještak procjenjuje uzročne posljedice traumatskog događaja, tjelesnog i duševnog oštećenja koje je prouzrokovalo različite vidove nematerijalne štete.
Vještak ocjenjuje intenzitet i trajanje fizičkog bola i straha, kao i umanjenje životne aktivnosti. Medicinska dokumentacija i neposredni pregled tužioca je osnovno uporište kojim se ocjenjuje pretrpljena nematerijalna šteta, a davanje nalaza bez pregleda osobe koja je predmet vještačenja doprinosi pogrešnim zaključcima, manjkavom zaključku u nepotpunosti, nejasnosti ili protivurječnosti u nalazu.
Sve veći zahtjevi sudova odnose se na angažovanje vještaka u slučajevima povrede ugleda i časti ili prava ličnosti u predmetima objavljenih neistinitih informacija u medijima, dnevnim glasilima, ili na TV, koje vještak neuropsihijatar (psihijatar) prihvata nerado i smatra ih nepotrebnim. Više smisla ima kada se raspolaže sa medicinskom dokumentacijom koja upućuje na postojanje nekog duševnog poremećaja. Pri tome, treba imati u vidu da se čast definiše kao subjektivna kategorija, kao mišljenje koje svaki čovjek ima o sebi kao pripadnik određene društvene sredine, zajednice, grupe, a ugled predstavlja mišljenje koje ima sredina i javno mijenje o ličnosti, što je objektivna kategorija. Sud cijeni sekundarne posljedice u vidu duševnih patnji, intenzitet i trajanje, koje su povredom izazvane. Ako se prihvati vještačenje, vještak procjenjuje misaono i strukturno značenje objavljenih tekstova u smislu njihove uvredljivosti, omalovažavanja, kao i vremenski kontinuitet predmetnog događaja. Pri tome, moraju se imati u vidu svojstva ličnosti, osobe, ugled koji ima u svojoj sredini, ranija i kasnija medicinska dokumentacija, te karakteristični simptomi duševnog poremećaja, odnosno trajanje i intenzitet duševnih patnji.
Dodajte komentar