Trudnoća ne smije da se prekida zbog pola

[heading size=”7”]Crna Gora među zemljama sa najvećim procentom disbalansa u broju novorođenih dječaka i djevojčica, zakoni jasni [/heading] – Posmatrajući odnos među polovima u populaciji živorođenih uočava se progresivno povećanje muške novorođenčadi sa 105 muških prema 100 ženskih u 1980. na 109 muških prema 100 ženskih u 2012. godini – rekao je prim. dr Mensud Grbović.

– Crna Gora je, zajedno sa Albanijom, Azerbejdžanom i Jermenijom, zemlja sa najvećim procentom disbalansa među novorođenom djecom muškog i ženskog pola. Prema podacima navedenim u istraživanju, koje je nedavno sproveo Populacijski fond UN, odnos između rođenih dječaka i djevojčica je 109,8 prema 100, a uobičajeni odnos u opštoj populaciji je između 102 i 104 rođena dječaka prema 100 rođenih djevojčica – rekao je pomoćnik ministra zdravlja, prim. dr Mensud Grbović, na konfer­enciji za novinare posvećenoj poremećaju odnosa polova kod novorođenčadi u Crnoj Gori, koja je održana 13. decembra u Ministarstvu zdravlja.

Na konferenciji je, osim njega, govorila i član Komiteta za bioetiku Savjeta Evrope, subspecijalista medicinske i kliničke genetike, doc. dr Olivera Miljanović.

– Ministarstvo zdravlja je, prateći odnos među polovi­ma na rođenju, uočilo da je u posljednjim dekadama došlo do smanjenja rađanja u Crnoj Gori sa 10.636 živorođenih u 1980. na samo 7.215 živorođenih u 2011. godini. Posmatrajući odnos među polovima u populaciji živorođenih uočava se progresivno po­većanje muške novorođenčadi sa 105 muških prema 100 ženskih u 1980. na 109 muških prema 100 ženskih u 2012. godini. Postoje godišnje varijacije u rađanju, ali u posljednjoj dekadi u Crnoj Gori, odnosno između 2003. i 2012. godine, taj odnos iznosi 109 muških prema 100 ženskih novorođenčadi, tako da informacije koje mi imamo u Crnoj Gori se poklapaju sa sprovedenim istraživanjem Populacijskog fonda UN – rekao je dr Grbović.

PROBLEM DAVNO PREPOZNAT

– Sa svih aspekata medicinske struke poremećaj odnosa polova kod novorođenčadi ne može se objasniti strukom i naukom – kazala je član Komiteta za bioetiku Savjeta Evrope, subspecijalista medicinske i kliničke genetike, doc. dr Olivera Miljanović.

Veoma dugo, dodala je ona, rade u okviru zdravstvenog sistema, ne na prepoznavanju problema jer su ga davno prepoznali, već na njegovom suzbijanju.

– Crna Gora u Komitetu za bioetiku Savjeta Evrope svog predstavnika ima od 2004. godine. Pomno prati kroz sve svoje zakonske regulative i aktivnosti, ono što su preporuke Savjeta Evrope. Osim toga, Crna Gora je jedna od prvih zemalja koja je ratifikovala dodatni protokol za definisanje upotrebe genetskih testova za zdravstvene svrhe, koji je Savjet Evrope donio 2008. godine, što znači da se obavezala da će postupiti u skladu sa njim. Već 2009. donijeta su prva dva zakona i na kraju treći zakon koji kompletno reguliše zaštitu podataka. Čak i prije ovog protokola zdravstveni sistem Crne Gore je sve svoje aktivnosti u oblasti genetskog ispitivanja bazirao na principima savremene medicinske genetike – kazala je dr Miljanović.

Centar za medicinsku genetiku i imunologiju, u okviru Kliničkog centra Crne Gore, čji je rukovodilac, podsjetila je ona, postoji od 2000. godine.

– Radi upravo po principima poštovanja bioetike, što znači da se genetska testiranja isključivo koriste u medicinske svrhe. Riječ je o određivanju genetskog statusa djeteta da bi se vidjelo da li se potvrdio genetski rizik od nasljeđivanja neke teške genetske bolesti koja je nespojiva sa preživljavanjem ili sa kvalitetnim životom. Svaka druga vrsta genetskog testiranja u nemedicinske svrhe je zloupotreba. Nikad se nije sprovodila u Centru za medicinsku genetiku i imunologiju, niti je ikad bila dozvojena – naglasila je dr Mijanović.

Zakoni, koje je Crna Gora do­nosila u prethodnom periodu, počev od 2009. godine, dodao je on, zasnovani su na preporukama sadržanim u Konvenciji o ljudskim pravima i biomedicini Savjeta Evrope i dodatnom Protokolu o ljudskim pravima i biomedicini u pogledu genetskog testiranja u zdravst­vene svrhe, a koje je Crna Gora davno ratifikovala.

– Tako smo donijeli Zakon o uslovima i postupku za prekid trudnoće, koji zabranjuje prekid trudnoće ukoliko je motiv odabir pola, a, takođe, zabranjuje i upotrebu genetskih testova u ranoj trudnoći, odnosno do 10. nedjelje, osim ako nije riječ o medicinskim razlozima, a koje je indikovao isključivo doktor koji je klinički genetičar. Zatim, donijeli smo Zakon o liječenju neplodnosti asistiranim reproduktivnim tehnologijama, koji ne dozvoljava oplodnju selektivnom sjemenom ćelijom, niti preimlataciono genetsko ispitivanje embriona, osim u slučajevma postojanja medicinskih indikacija, odnosno kada se na taj način sprečava teška nasljedna bolest povezana sa polom. I u tom slučaju indikaciju mora da postavi klinički genetičar – objasnio je dr Grbović.

On je podsjetio da je Crna Gora donijela i Zakon o zaštiti genetičkih podataka, te da se kod primjene prenatalnih genetičkih ispitivanja ne dozvoljava saopštavanjepola budućim roditeljima prije isteka 12. nedjelje trudnoće.

– To ne važi samo u slučajevima kada se genetičko ispiti­vanje radi u cilju otkrivanja pola djeteta u skladu sa medicinskim indikacijama kako bi se na taj način spriječila teška nasljedna bolest koja je povezana sa polom. Indikaciju, takođe, isključivo postavlja ljekar, klinički genetičar – rekao je dr Grbović. Sve to, istakao je on, nijesu definisali sada, nego 2009. i 2010. godine.

– Na sastanku Komiteta za bioetiku Savjeta Evrope, koji je održan krajem maja ove godine, prenatalni odabir pola u zeml­jama članicama SE je istaknut kao značajan problem. To znači da se problem prepoznaje u svim zemljama članicama SE jer dovodi do remećenja prirodnog balansa među polovima i ukazuje na postojanje diskriminacije i preferenciju muške populacije. Komitet za bioetiku je pozvao sve zemlje, članice SE, da do polovine septembra dostave preporuke i predlože kompletne mjere za suzbijanje ovog negativnog trenda gdje se opravdano sumnja da se zloupotrebljava biomedicina u svrhu prenatalnog odabira pola – rekao je dr Grbović i dodao da je Ministarstvo zdravlja, u saradnji sa institucijama sistema, u prvom redu Kliničkim centrom Crne Gore i eminentnim stručnjacima, napravilo i preporuke i konkretne mjere.

NA TESTIRANJE SAMO KADA JE NEOPHODNO

– U Kliničkom centru Crne Gore se radi prenatalna dijagnostika kod onih parova koji imaju povišen rizik od nasljednih bolesti, a to su oni bračni parovi koji u porodici imaju oboljelo dijete od neke nasljedne bolesti ili imaju neke druge rizike kao što je, primjera radi, životna dob žene. Takvi bračni parovi se upućuju kod nas u genetsko savjetovalište gdje prvo dobiju kompletnu genetičku informaciju šta određeno testiranje znači i šta se njime može dokazati. Nažalost, sva ova testiranja su invazivna, utiču na rizik od gubljenja trudnoće, odnosno spontanog pobačaja. To znači da ga zaista treba raditi kada postoje medicinske indikacije – upozorila je dr Miljanović.