Menopauza nije bolest, već fiziološka faza u životu žene, koju karakterišu promjene u nivou polnih hormona, ali posljedično, i brojne druge manifestacije koje, ako se na vrijeme ne prepoznaju i ne tretiraju, mogu kasnije dovesti do krajnje ozbiljnih konsekvenci.
Kardiovaskularne bolesti predstavljaju najčešći uzrok obolijevanja i smrtnosti kod žena u ovom životnom razdoblju, a smatra se da je glavni uzrok deficit estrogena. Poznato je da estrogen ispoljava direktan povoljni efekat na zidove krvnih sudova, ali i indirektno utičući na povoljan lipidni status i održavajući redoks balans u organizmu. Tako je kardiovaskularni rizik kod žena u premenopauzi 2,5 do 4,5 puta manji nego kod muškaraca iste starosne dobi. Ovakvi rezultati koreliraju sa nižim vrijednostima LDL-holesterola (tzv. “lošeg” holesterola) i višim vrijednostima HDL-holesterola (tzv. “dobrog” holesterola) u poređenju sa muškarcima iste dobi. To je pokazala i studija PROCAM, koja je obuhvatila 6.000 žena prosječne starosti od 30 do 48 godina, gdje je incidenca kardiovaskularnih bolesti bila niža kod žena u premenopauzi nego kod muškaraca.
S druge strane, kod žena koje doživljavaju prirodnu menopauzu, koronarni rizik postepeno raste sa godinama i predstavlja kulminaciju dugotrajnog sniženja funkcije jajnika, izjednačavajući se na taj način sa muškarcima. I prijevremena menopauza uzrokovana bilateralnom ovarijektomijom kod mlađih žena je, takođe faktor rizika za kardiovaskularne bolesti.
Koje su metaboličke promjene koje nastupaju u menopauzi?
Ulaskom žene u menopauzu mijenjaju se i metaboličke potrebe organizma. Metabolizam se usporava za 4-5% po životnoj dekadi i, ukoliko se energetski unos ne smanji, dolazi do povećanja tjelesne mase. Gojaznost je jedan od najčešćih poremećaja u menopauzi i javlja se kod oko 65 % žena. Prosječni porast težine za vrijeme perimenopauze, prema nekim istraživanjima, iznosi 2-4 kg. Tipična promjena je prelazak iz ginoidnog u androidni tip distribucije masnog tkiva koju karakteriše centralna/abdominalna tj. stomačna gojaznost. Studije pokazuju da je akumulacija intraabdominalnog masnog tkiva dva puta brža u postmenopauzi, nego u premenopauzi.
Promjene metabolizma glukoze i insulina su, takođe česte u menopauzi. Naime, sa porastom abdominalne gojaznosti smanjuje se stepen insulinske senzitivnosti. Insulinska rezistencija dalje doprinosi većem riziku za nastanak dijabetesa tip 2, kao i hipertenzije, što dodatno povećava rizik za nastanak kardiovaskularnih bolesti.
Porast intraabdominalnog masnog tkiva je i najučestalija manifestacija skupa abnormalnosti koje se odnose na metabolički sindrom, još jedan doprinoseći kardiovaskularni faktor rizika. Odlikuju ga, pored abdominalne gojaznosti, i insulinska rezistencija, dislipidemija (poremećen lipidni status) i hipertenzija. Pojedine studije su kod žena starosti između 40 i 45 godina uočile prevalencu metaboličkog sindroma od 14-15%, dok su kod čak 65% žena u menopauzi utvrdili prisustvo ovog poremećaja, što može biti ili direktan rezultat ovarijumske insuficijencije ili indirektna posljedica abdominalne gojaznosti, nastale usljed deficita estrogena.
Postmenopauzalni period je praćen i smanjenom fibrinolitičkom aktivnošću, koja se odlikuje višom aktivnošću inhibitora aktivacije plazminogena-1, što dovodi do usporavanja razgradnje ugruška i potencijalne tromboze. S obzirom da inhibitor aktivacije plazminogena-1 pozitivno korelira sa abdominalnim sadržajem masnog tkiva i nivoom triglicerida, njegova viša aktivnost u menopauzi, naročito kod gojaznih žena, može biti marker i povećanog rizika za kardiovaskularne bolesti. Uočen je i porast fibrinogena, kao i markera inflamacije, C-reaktivnog proteina, takođe značajnih faktora rizika, imajući u vidu da inflamacija tj. zapaljenje igra važnu ulogu u procesu nastanka i progresije ateroskleroze.
Studije pokazuju da žene u postmenopauzi imaju i niži nivo azot-monoksida, prirodnog vazodilatatora, što dovodi do posljedične proliferacije glatkomišićnih ćelija, inflamacije i dodatnih aterogenih efekata na zid krvnog suda.
Kako u menopauzi smanjiti rizik od kardiovaskularnih bolesti?
Umjerena fizička aktivnost, kao i konzumacija hrane bogate antioksidansima, smatraju se značajnim mjerama prevencije u cilju smanjenja negativnih posljedica po zdravlje. Studije pokazuju da mediteranska ishrana značajno utiče na smanjenje stepena inflamacije, povećanje insulinske senzitivnosti, smanjenje incidence metaboličkog sindroma, kao i smrtnosti od kardiovaskularnih bolesti. Naime, studija na velikom broju ispitanica (oko 9.000 žena) je pokazala da mediteranski tip ishrane, kao i održavanje indeksa tjelesne mase ispod 25 kg/m2, značajno poboljšavaju kvalitet života kod žena tokom perimenopauze i u menopauzi. Mediteranska ishrana se bazira na obilju žitarica bogatih dijetnim vlaknima, svježeg voća i povrća, uljima biljnog porijekla (prvenstveno maslinovom ulju), svježoj ribi i umjerenoj količini crnog vina. Takođe, jedna skorija studija koja je ispitivala efekat unosa vitamina hranom kod žena u postmenopauzi, pokazuje veći nivo markera oksidativnog stresa, kao i sniženu aktivnost enzima antioksidantne zaštite kod onih žena koje nijesu unosile vitamin C i E. Ovi vitamini nijesu samo korisni u održavanju povoljnog redoks balansa u organizmu, već su povezani i sa smanjenim rizikom od kardiovaskularnih bolesti, putem inhibicije sinteze holesterola i oksidacije LDL-čestica.
Add comment