Prof. dr Mirko Peković
Spec. neuropsihijatar
Radi se o grupi poremećaja kontrole impulsa i navika, koji se karakterišu ponavljanim postupcima, bez jasne racionalne motivacije, koji nanose štetu sopstvenim interesima i interesima druigih ljudi. Kod ovih pacijenata postoji snažan poriv i podsticaj da urade neku radnju, uz predhodni doživljaj visoke tenzije ili uzbuđenosti, a nakon obavljne radnje imaju osjećaj zadovoljstva.
Prema ICD-10 klasifikaciji postoji šest kategorija poremećaja impulsa. To su: Intermitentni eksplozivni poremećaj, kleptomanija, piromanija, patološko kockanje, trihotilomanija i nespecifični poremećaj kontrle impulsa.
Etiologija ovih poremećaja je nejasna. Standardna teza je i dalje aktuelna – psihodinamski, psihosocijalni i biološki činioci imaju osnovnu ulogu u njihovom nastanku.
INTERMITENTNI EKSPLOZIVNI POREMEĆAJ
Ovaj poremećaj podrazumijeva epizode gubljenja kontrole nad agresivnim impulsima, koji imaju snažni eksplozivni naboj i ekspresiju, te mogu biti praćeni posljedicama i napadom na život osoba iz okoline ili uništavanjem imovine.
Simptomi se javljaju brzo, nakon nekoliko minuta ili sati i spontano nestaju bez obzira na vrijeme trajanja. Poremećaji su češći kod muškog pola nego žena. Mahom se javljaju u adolescenciji. Početak može biti nagao, hroničan ili epizodičan. Pacijenti nakon ovih eksplozivnih impulsa, kao da abreaguju i manifestvuju znake kajanja.
KLEPTOMANIJA
Snažni impulsi prisutni kod osoba sa kleptomanijom prisiljavaju ih da čine bizarne radnje, da nešto ukradu, mahom predmete koji nemaju neku upotrebnu ili novčanu vrijednost. Ukradeni predmeti se skrivaju ili tajno vraćaju. I u ovom slučaju prije aktivnosti javlja se tenzija koja narasta dok se ne ovaploti u radnju, koja je praćena zadovoljstvom i rasterećenjem tenzije, sa ili bez osjećaja krivice.
Prevalenca ovog poremećaja je do 0,6%. Poremećaj se najčešće ispoljava u uslovima snažnog stresa.
PIROMANIJA
Piromanija je namjerno ponavljajuće podmetanje požara ili pokušaja podmetanja
požara na imovinu ili druge objekte, bez konkretnog i racionalnog motiva. Kao etiološki faktor navode se interesovanje, preokupiranost i fascinacije prema vatri, kao i aktivnostima vezanim za tehniku koja služi za gašenje požara.
Prije aktivnosti vezane za izazivanje požara kod tih osoba javi se tenzija i uzbuđenje, a nakon obavljene radnje dolazi do splašnjavanja tenzije i osjećaja ugode i satisfakcije. Poremećaj se najčešće javlja kod osoba ometenih u razvoju.
PATOLOŠKO KOCKANJE
Ovaj poremećaj karakteriše uporno i neprimjereno kockanje, koje se sastoji od čestih ponavljanih epizoda kockanja, koje preovladavaju životom osobe remeteći njihov socijalni, profesionalni i porodični život, često dovodeći ih do ekonomske iscrpljenosti i drugih problema. Kockanje postaje mehanizam i manir kojim osoba razriješava lične i druge probleme. Kod njih dolazi do depravacije moralnih uzusa, otsustva odgovornosti, otuđenja od profesionalnih aktivnosti, psihičkih poremećaja tipa depresije, pokušaja samoubistva, udruživanja sa kriminogenim pojedincima i slično. Prevalencija ovog poremećaja kreće se oko 3% opšte populacije.
TRIHOTILOMANIJA
Trihotilomanija je poremećaj čiji je osnovni znak nedostatak kose, koji nastaje čupanjem dlaka sa tijela, pogotovo kosmatog dijela glave, koji nastaje pod uticajem impulsa koji izazivaju taj poremećaj. Misli se da je uzrokovan stresnim događajima. Zanimljivo je da čupanje dlaka nije praćeno bolom, ali se mogu javiti druge senzacije u dotičnom predjelu. Ovu pojavu često prati gutanje iščupanih dlaka, što se naziva trihofagija. To može izazvati komplikacije i pojavu trihobezoara, neuhranjenosti, ili pojave ileusa. I ovaj poremećaj prati psihička napetost, uz doživljaj olakšanja i relaksacije.
U poremećaje kontrole impulsa neki ubrajaju i radnje kakve su: kompulzivna kupovina (oniomania), kompulzivna upotreba interneta (zavisnost od interneta), kompuzivna upotreba mobilnih telefona, ponavljano autodestruktivno i kompulzivno seksualno ponašanje.
Modaliteti terapije ovih poremećaja su brojni, ali se pkiazalo da je bihejvioralna terapija metoda izbora za ove slučajeva, kao kognitivno-bihejvioralna terapija. Dobri rezultati postižu se i primjenom grupne i porodične terapije. U iznimnim slučajevoma koriste se psihofarmaci (manje doze antipsihotika), naročito kod stanja koja su praćena agresivnošću.
Dodajte komentar