Najozbiljniji su prelomi kuka, tj. proksimalnog femura. Oni najčešće nastaju u kućnim uslovima, i njihova se dijagnoza najčešće postavlja na licu mjesta (prelomi ručja, ramena i kičme češće se dijagnostikuju u ambulantnim uslovima). Nakon pada, pacijent ne može da ustane, povrijeđena noga jako je bolna u preponi i regiji trohantera, kraća je od zdrave i upolje rotirana. Ovakva slika povrijeđene starije osobe apsolutno ukazuje na prelom proksimalnog femura. Čak i samo prisustvo bola, bez spoljnih manifestacija položaja noge, može da ukaže na nastanak preloma. Nakon brze analize uzroka pada, koja ne iziskuje imedi-jatnu medicinsku pomoć, radi otklanjanja stanja koje je dovelo do pada, bolesnika treba hitno transportovati sanitetskim vozilom u bolnicu, u ležećem položaju. Potkoljenicu i stopalo povrijeđene noge treba postaviti na jastuk, da bi se smanjila komponenta bolne rotacije prilikom manipulacije tokom prenošenja i vožnje.
Liječenje preloma
Povrede ručja, ramena i kičme liječe se neoperativno. Operativno liječenje je izuzetak od pravila i individualno je rešenje za pojedine slučajeve.
Kod preloma podlaktice iznad ručnog zgloba izvode se repozicioni manevar i aplicira se podlakatna gipsana longeta koju pacijent, u prosjeku, nosi tri sedmice. Bitna je manipulacija šakom tokom nošenja gipsa, radi prevencije kontrakture i razvoja Sudekove bolesti.
Kod preloma proksimalne nadlakatne kosti nakon repozicionog manevra, aplicira se Dezolov zavoj, koji pacijent, takođe, u prosjeku nosi tri sedmice. Kod bolesnika gdje se procijeni prisustvo demencije, zavoj se može pojačati gipsanom imobilizacijom.
Prelomi pršljenova tretiraju se mirovanjem, uz primjenu analgetika. Mobilizacija uglavnom počinje nakon tri sedmice, a može i ranije, u zavisnosti od intenziteta bola. Nošenje midera obezboljuje ustajanje i hod, ali je stav autora da je bolje ne nositi ga, jer slabi i onako atrofičnu, paraver-tebralnu muskulaturu, čime se stvaraju uslovi za lakše nastajanje giboziteta ili pojave novog preloma prilikom naknadne traume.
Prelomi proksimalnog femura najozbiljniji su prelomi starih osoba. S obzirom na prisustvo udruženih bolesti u momentu povređivanja, zahtijevaju multidis-ciplinarni pristup u terapijskom odgovoru. Za rešenje ovog problema globalno postoje dva hirurška
puta – osteosinteza preloma ili artroplastika kuka. Obje metode su dobre, imaju isti cilj, u smislu brze i pravovremene restitucije funkcije i vraćanja bolesnika u normalan život. Davno su prikazane i zaživjele su u punoj formi. Suština problema operatora jeste koji put izabrati. Mnogo faktora je prisutno prilikom donošenja konačne odluke. Sa hirurškog aspekta najvažnije je da operacija protekne bez komplikacija, kako intraoperativnih tako i postopera-tivnih. Brza mobilizacija i stabilan hod, osmijeh na licu zadovoljnog bolesnika, najveća su satisfakcija za operatora.
Zbog navedenog je bitan multidisciplinarni pristup u pripremnoj preoperativnoj fazi. Potrebno je kroz dijalog sagledati:
– Funkcionalni status povrijeđenog i odrediti kolika je bila njegova sposobnost za nezavisan život u pretraumatskom periodu3.
– Procjena mentalnog zdravlja preko minimental tes-ta4 po mnogima je najvažniji prognostički faktor preživljavanja u prvoj godini.
– Procjena fizičkog zdravlja značajna je ne samo sa anesteziološkog aspekta. Razne bolesti (posebno srčane) uslovl-javaju brzo zamaranje bolesnika, što značajno usporava postopera-tivnu mobilizaciju, posebno kod pacijenata sa štakama.
– Socijalni aspekt nije bez uticaja, jer prisustvo porodice puno znači starijoj osobi u bržem i kvalitetnijem oporavku.
– Uslovi okoline (blizina mjestu uslužnih djelatnosti tipa pošte, prodavnice i sl.) mogu da olakšaju ili otežaju život u rekon-valescentnom periodu.
Bogatstvo informacija koje zaokružuju sliku jednog života, olakšavaju prognozu rezultata liječenja i direktno utiču na izbor terapijskog tretmana.
Piše: prim. dr sc. med. Ivo D. Ivanovic,
Spec. za ortopedsku hirurgiju i traumatologiju
Dodajte komentar