Dijeta bez glutena je jedina opcija za ljude sa celijakijom (intolerancijom na gluten). Međutim, sve više ljudi koji nemaju ovaj poremećaj, upražnjavaju ishranu koja ne sadrži gluten, vjerujući u zdravstvene benefite pomenute dijete.
Gluten je protein koji se nalazi u pšenici, ječmu i raži, kao i nekim kozmetičkim proizvodima, kakav je balm za usne, ali i na primjer, lijepku za koverte.
Prema poslednjim istraživanjima, skoro 30% odraslih u Sjedinjenim Američkim Državama (SAD) pokušava da eliminiše gluten iz ishrane. Najveći dio ove populacije nema celijačnu bolest. Razlozi ovog trenda su višestruki: raspostranjena percepcija da je ova dijeta zdravija i da može popraviti gastrointestinalne simptome, gluten-free proizvodi su sve dostupniji, ali i činjenica je da sve veći broj ljudi dijagnostikuju sebe kao senzitivne na gluten. Ova senzitivnost se definiše kao stanje kada ne postoje kriterijumi za celijakiju, ali se simptomi popravljaju ili nestaju nakon uvođenja dijete bez glutena.
Smatra se da je ova „necelijačna osjetljivost na gluten“ šest puta češća od celijakije, i u SAD njena zastupljenost ide i do 6% opšte populacije. Ljudi sa ovim poremećajem često imaju nadutost, gasove, dijareju, malaksalost, glavobolju i svrab po koži koji se mogu povući nakon elinminisanja glutena iz ishrane. Pojedine studije pokazale su i benefit dijete bez glutena kod nekih pacijenata sa sindromom nervoznog crijeva, što može ukazivati na preklapanje ova dva entiteta. Problem u svakodnevnoj praksi je kako dijagnostikovati senzitivnost na gluten, s obzirom da ne postoje specifični biomarkeri, tj. nalazi krvi koji ukazuju na ovaj poremećaj. Stoga je eliminacija glutena često empirijska, i potom se u narednih šest do osam nedjelja prati kliničko stanje pacijenta.
Postoje studije koje povezuju autizam, epilepsiju i šizofreniju sa konzumacijom glutena. To ne znači da dijeta bez glutena može izliječiti ove pacijente, već samo ukazuje na veću mogućnost da oni imaju i celijačnu bolest.
Iako široko raspostranjena, u odsustvu celijakije, dijeta bez glutena može imati nepovoljne efekte na zdravlje. Naime, ova dijeta može uzrokovati nedostatak raznih esencijalnih nutritijenata, kao što su gvožđe, kalcijum, vitamini B kompleksa i vlakana. Studija objavljena prošle godine, ukazala je na povišen rizik obolijevanja od kardiovaskularnih bolesti ljudi koji nemaju celijakiju, ali ne koriste gluten u ishrani. To se objašnjava činjenicom da ti ljudi u ishrani nisu koristili žitarice od cijelog zrna, uskraćujući na taj način unos vlakana i minerala koji imaju protektivni efekat u razvoju ateroskleroze. Osim toga, mnogi procesuirani proizvodi od glutena imaju povećan udio masti, šećera i kalorija, te njihova prekomjerna konzumacija može dovesti do gojaznosti.
Priči o dijeti bez glutena, kada ne postoji celijakija, se ne nazire kraj. Potrebne su nove, sveobuhvatnije studije, koje će pravilno pozicionirati ulogu ove dijete u opštoj populaciji. Do tada, oni koji je se pridržavaju uprkos nepostojanju kriterijuma za celijačnu bolest, moraju voditi računa o potencijalnim nutritivnim deficitima koje ova dijeta može uzrokovati.
Dr sci Velimir Milošević, gastroenterohepatolog
Specijalna bolnica Ars Medica
Dodajte komentar